Wybory w demokracji zobowiązaniem
do odpowiedzialności
Komunikat
Rady Konferencji Episkopatu Polski ds. Społecznych
z okazji rocznicy ogłoszenia encykliki Centesimus Annus
oraz w związku ze zbliżającymi się wyborami prezydenckimi w Polsce
W
encyklice Centesimus Annus, którą Jan Paweł II ogłosił 1 maja 1991
roku, czyli na początku transformacji społeczno-politycznej w Polsce, Ojciec
Święty ukazał istotne zasady funkcjonowania państwa demokratycznego. W
kontekście zbliżających się kolejnych wyborów prezydenckich, Rada Konferencji
Episkopatu Polski ds. Społecznych pragnie przypomnieć nauczanie
papieża Polaka zawarte w tej encyklice, ma ono bowiem wymiar uniwersalny i
wciąż pozostaje aktualne i zobowiązujące.
W encyklice
tej papież podkreśla: „Kościół docenia demokrację jako system, który zapewnia
udział obywateli w decyzjach politycznych” i kontrolowaniu własnych
rządów. Jednocześnie przestrzega, że demokracja nie może „sprzyjać
powstawaniu wąskich grup kierowniczych, które dla własnych partykularnych
korzyści albo dla celów ideologicznych przywłaszczają sobie władzę w państwie”.
Demokracji nie należy redukować wyłącznie do procedur wyborczych – trzeba
dostrzec i urzeczywistniać jej istotne strukturalne elementy (CA 46).
Zasadnicze
elementy systemu demokratycznego, według Jana Pawła II, to:
1. Godność
osoby ludzkiej
Pierwszym i
podstawowym elementem systemu demokratycznego jest uznanie
i poszanowanie godności każdego człowieka. Autentyczna demokracja, która winna
być celem dążeń politycznych „możliwa jest tylko w oparciu o poprawną
koncepcję osoby ludzkiej”. Papież naucza: „pośród wszystkich
stworzeń, tylko człowiek jest osobą, podmiotem świadomym i wolnym, stanowiąc w
ten sposób ośrodek i szczyt wszystkiego, co istnieje na ziemi”. Osobie ludzkiej
przysługuje więc najwyższy zakres suwerenności i szacunku ze względu na to, kim
jest. Systemy polityczne, które negują godność osoby, najczęściej
deformują istotę demokracji i przyczyniają się do tworzenia współczesnych
totalitaryzmów (CA 44).
2. Niezbywalne
prawa człowieka
Wśród
podstawowych praw człowieka, na pierwszym miejscu papież wymienia prawo do
życia, „którego integralną częścią jest prawo do wzrastania pod
sercem matki od chwili poczęcia”. Inne wymieniane prawa to: prawo do życia w rodzinie,
prawo do pracy, prawo do wolności religijnej i obywatelskiej. Realizacja tych
praw jest możliwa tylko w państwie praworządnym, gdzie „najwyższą władzę
ma prawo, a nie samowola człowieka”. Zatem, wymogiem demokracji
jest „zdrowa teoria Państwa” (CA 44, 46).
3. Wolność
i prawda
Papież
przypominał, że Kościół zabiega o uznanie i uszanowanie wolności i prawdy.
Wolność jest w pełni dowartościowana jedynie poprzez przyjęcie
prawdy. Wolność bez prawdy traci swoją treść i prowadzi do chaosu
moralnego. Taka wolność może zniszczyć każde dobro wspólne i samego człowieka.
(CA 46)
Papież
podkreśla także, że podważanie roli i mocy obiektywnej prawdy może skutkować
poważnymi zagrożeniami dla życia politycznego, a zatem samej
demokracji. „Jeśli się nie uznaje prawdy transcendentnej, triumfuje siła
władzy i każdy dąży do maksymalnego wykorzystania dostępnych mu środków, do
narzucenia własnej korzyści czy własnych poglądów, nie bacząc na prawa innych”.
Gdy nie uznaje się prawdy o człowieku, „to życie publiczne ulega wpływom
interesów i sił, a demokracja traci sens”. Wówczas człowiek jest
szanowany tylko na ile nie zagraża egoistycznym celom innych osób (CA 44, 46,
47).
4. Troska
o wartości i dobro wspólne
Podstawą
systemu demokratycznego są wartości, które wynikają z poszanowania godności
osoby ludzkiej. Partie polityczne nie mogą stawiać siebie ponad wartościami,
nie uznając obiektywnego kryterium dobra i zła. W tym miejscu należy
przypomnieć słowa papieża: „Historia uczy, iż demokracja bez
wartości łatwo przemienia się w jawny lub zakamuflowany totalitaryzm” (CA 46).
Człowiek
przeznaczony jest do życia wspólnotowego. Państwo jako wspólnota ludzi, aby
mogło się rozwijać, potrzebuje odpowiednich warunków. Szlachetne cele winny być
rozpatrywane i realizowane w oparciu o kryterium sprawiedliwości, prawdy, etyki
i godności człowieka, a nie według sprawczej i finansowej siły różnorakich grup
czy partii (CA 46).
Biorąc pod
uwagę przemyślenia i rady papieża Jana Pawła II, w związku ze zbliżającymi się
wyborami na urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Rada Konferencji
Episkopatu Polski ds. Społecznych zachęca do jak najliczniejszego w nich
udziału tak, by w powszechny i odpowiedzialny sposób wskazać osobę godną tego
politycznie ważnego stanowiska. Katolicy, a także inne osoby, którym leży na
sercu dobro Ojczyzny, powinni w swoim akcie wyborczym kierować się zasadami,
które życie indywidualne i społeczne czynią godnym i szczęśliwym. Te zasady w
swoim nauczaniu wskazywał św. Jan Paweł II.
Pomocą w
rozeznaniu, jak głosować, może być także przygotowane przez Radę KEP ds.
Społecznych Vademecum wyborcze katolika opublikowane na stronach
Konferencji Episkopatu Polski 21 września 2023 roku:
https://episkopat.pl/doc/214370.vademecum-wyborcze-katolika-dokument-rady-ds-spolecznych-kep. Zachęcamy do zapoznania
się z tym dokumentem.
Przypominamy
również, że udział w wyborach jest nie tylko powinnością obywatelską, ale też
obowiązkiem katolika i każdego zatroskanego o dobro wspólne.
Bp Marian
Florczyk
Przewodniczący
Rady Konferencji Episkopatu Polski ds. Społecznych
Warszawa, 2
maja 2025 roku